Vuylcop in de steigers in 1996 en na afloop.
Vuylcop in de steigers in 1996 en na afloop. IJ.Heins / F.Magdelyns

Houten Toen: De renovatie van Vuylcop

2 oktober 2019 om 07:11 Historie Houten Toen

SCHALKWIJK Tussen 1969 en 2013 was Bernard Heijman eigenaar van het middeleeuwse kasteel Vuylcop. Heijman restaureerde het historische gebouw grondig, zodat het langere tijd meekan. Zoon Vincent was daar nauw bij betrokken.
De woontoren van Vuylcop staat langs een doodlopende weg in Schalkwijk. Historici schatten dat het rond het jaar 1300 ter ondersteuning van de nieuwe ontginningsgebieden is gebouwd. Na een lange geschiedenis is het gebouw langs de Schalkwijksewetering aan een grondige renovatie toe. Bernard Heijman koopt het in 1969 en neemt deze taak op zich.


door Frank Magdelyns


Vincent Heijman vertelt met trots over zijn vader. ,,Mijn vader las in de krant dat Vuylcop werd geveild. We woonden in Bilthoven, maar mijn vader was een Schalkwijker. Voordat de veiling zou beginnen had hij zich gemeld als koper en kocht het pand."

Reden voor de koop is dat Heijman iets wilde doen na zijn pensioen. ,,Hij was piloot en de eerste burger in Nederland die na afloop van de Tweede Wereldoorlog solo in een vliegtuig vloog. De andere piloten waren militairen. Dagen, soms weken was hij van huis. Maar op zijn 56e moesten piloten met pensioen", zegt zoon Vincent.

,,Bij de koop zaten er huurders in het gebouw. Toen ik als kind de eerste keer het pand zag dacht ik: 'hoe kun je hier wonen?' Er waren lekkages en de voordeur kon niet meer open. Het huis stond scheef en niemand wist wat je ermee aan moest. Mijn vader was zoon van een aannemer en heeft toen de noodzakelijkste zaken gedaan om het weer leefbaar te maken. Ook werd er een brug gebouwd, zodat met de auto het terrein van het kasteel bereikbaar was."

PENSIOENIn 1978 gaat Bernard Heijman op 54-jarige leeftijd daadwerkelijk met pensioen en stort hij zich op Vuylcop. Er volgt een periode van plannen maken, waarbij veel discussie ontstaat met de Rijksdienst voor Monumentenzorg. Want wie heeft de leiding over de renovatie en welke methode wordt gebruikt? ,,Vooral de zuidwesthoek van het gebouw was zorgelijk. Hier was een scheur die ik steeds groter zag worden. Het gebouw had de neiging uiteen te vallen. De gevel was een grote lappendeken van ramen en dichte gezette ramen. De situatie was zeer zorgwekkend", herinnert Vincent.

De Rijksdienst voor Monumentenzorg vindt dat er een gediplomeerde architect bij moet komen. Maar Bernard Heijman is zeer vasthoudend en blijft de leiding houden over zijn eigendom. ,,Iedereen begon zich er tegenaan te bemoeien. Vuylcop is een complex pand. Als er deskundigen bijkomen die het pand onvoldoende kennen, dan ontstaat er discussie", zegt Vincent.

Dat zijn vader zelf ook deskundig is blijkt op een studiereis naar Friesland. Bernard en Vincent Heijman, deskundigen van de Rijksdienst voor Monumentenzorg en wethouder Lenstra gaan naar voorbeeldrestauraties kijken. ,,Mijn vader ontdekte bij de eerste gerestaureerde kerk direct dat er fouten waren gemaakt. De deskundigen gaven toe dat er een steunbeer was vergeten en in de loop van de dag gaf mijn vader ter plekke college aan de deskundigen van de Rijksdienst."

TREKSTANGEN Wanneer rond 1995 een bezwaartermijn bij de gemeente verloopt, krijgt Heijman automatisch een bouwvergunning toegewezen. 25 jaar na de koop kan het trekstangenplan worden uitgevoerd. Aan beide zijden van Vuylcop worden door een aannemer op de juiste plaatsen gaten geboord, waarna er in de vloeren trekstangen worden aangebracht. Hierdoor blijft het huis voortaan bij elkaar. Een ingewikkelde klus; ,,De muren beneden zijn vestigingsmuren van 120 cm breed, boven is het 70 cm breed. Er moest op de juiste plek recht tegenover elkaar worden geboord. Mijn vader maakte een ingenieuze stelling rond het gebouw om te bepalen waar de gaten van de trekstangen moesten komen. Tegenwoordig gaat dat met lasers, maar die had je toen niet."
PLEISTERWERK OF STENEN? Nadat het gebouw is gestabiliseerd, volgt een discussie of er een stenen muur zichtbaar moet zijn of dat er pleisterwerk moet worden aangebracht. Tweederde van het pleisterwerk is er op dat moment al afgevallen. ,,Er was een wens om het gebouw terug te brengen naar de oorspronkelijke staat. Maar wat is dat? De staat uit 1300, 1500 of 1700? Iedereen had een mening en bemoeide zich ermee", herinnert Vincent zich nog.

Uiteindelijk kiest Bernard Heijman ervoor om het pleisterwerk te verwijderen en de uitstekende stenen af te slijpen. Ook zijn er stenen in de muur verwerkt die tijdens de bouw rond 1300 niet goed waren gebakken. ,,Het was net ontbijtkoek. Je kon je vinger erin steken."

Tussen ongeveer 1994 en 2003 staat het kasteel in de steigers. Daarna is de aannemer klaar. Dagelijks is Bernard Heijman nog op Vuylcop te vinden. ,,De laatste jaren ging de gezondheid van mijn vader achteruit. Hij werd doof en ging slechter zien. Met een taxi reed hij vanuit Bilthoven naar Vuylcop. In 2013 is hij overleden op 89-jarige leeftijd, terwijl hij in de tuin van Vulycop aan het werk was.

Met een opgerichte stichting zet Vincent Heijman het gedachtegoed van zijn vader voort. Het pand moet zichzelf bedruipen. Vanaf komende winter worden de bovenste twee verdiepingen verhuurd voor bewoning.

OVER KASTEEL VUYLCOP Vuylcop is vermoedelijk rond het jaar 1300 gebouwd. In de loop van de eeuwen veranderde de woontoren van uiterlijk en werd het een kasteel. Er verschenen torens en een toegangsbrug over de gracht. Ook de naastgelegen boerderij maakte onderdeel uit van het complex. In 1538 werd het adellijke Vuylcop als ridderhofstad erkend. De eigenaar was daardoor vrijgesteld van belasting. In de 17e eeuw wordt er een verdieping bijgebouwd. Het huis zakte scheef en rond 1800 werd de verdieping verwijderd.

Vuylcop
Vuylcop
Vuylcop 1698
Vuylcop, jaren zeventig vorige eeuw
advertentie
advertentie