Wat maakt bepaalde uitvaartliedjes populair?

Muziekpsycholoog Waldie Hanser promoveert op de troostwerking van muziek bij emotionele situaties. Hij heeft onder meer gekeken naar uitvaartmuziek. Wat maakt sommige liedjes juist zo populair?

Naomi Heidinga

Rollercoaster (Danny Vera), Mag ik dan bij jou (Claudia de Breij) en Time to Say Goodbye (Sarah Brightman & Andrea Bocelli): deze nummers staan in de top tien van de Nederlandse uitvaartmuziek. Waarom zijn deze nummers populair? Muziekpsycholoog Waldie Hanser deed onderzoek naar wat de nummers gemeen hebben en hoe ze verschillen van ‘normale’ muziek. Hij promoveerde op 24 januari 2023 aan de Universiteit van Tilburg op het proefschrift The Consoling Power of Music: The Role of Emotions and Musical Aspects.

POP

Voor zijn onderzoek keek Hanser naar verschillende lijstjes met populaire Nederlandstalige en Engelse uitvaartmuziek. ,,Die lijstjes worden bijvoorbeeld door uitvaartorganisaties beschikbaar gesteld. Wat opviel aan deze lijstjes is dat het om heel uiteenlopende muziek gaat. Van klassiek tot pop en zelfs metal. Voor het onderzoek wilde ik niet alleen kijken naar overeenkomsten of verschillen qua muziekkarakteristieken, maar ook qua tekst. Louter instrumentale nummers vielen daarom af.”

MAJEUR 

Hij kwam tot een lijst van 150 liedjes, die hij vergeleek met hetzelfde aantal aan controlenummers van populaire muziek. ,,Daarvoor hebben we nummers genomen van dezelfde artiesten, die niet in de uitvaartlijstjes voorkomen.” Weinig verrassend is dat de begrafenismuziek over het algemeen niet hoog scoort op een vrolijke sfeer, hoog tempo of dansbaarheid. Wat wel opvalt is dat de nummers vaker in een majeur dan mineur toonladder zijn. Ook komen in de uitvaartlijsten meer akoestische nummers voor. Bij deze liedjes ligt meer nadruk op de stem en lyriek. Dit komt overeen met eerdere vondsten dat bij het luisteren van droevige muziek de tekst een grotere rol speelt in de emotionele respons dan bij vrolijke muziek.

Waldie Hanser: ,,Muziek luisteren is een van de belangrijkste manieren om je getroost te voelen.” - Credit

Qua tekst geldt dat de emotionele toon van de nummers voornamelijk positief is. ,,Er worden minder negatieve woorden gebruikt dan positieve. Het grootste deel van de negatieve woorden wordt gebruikt om verdriet uit te drukken. De combinatie van droevige muziek in een majeur toonladder en positieve teksten met daarin ook wat angst, zorgt ervoor dat de liedjes emotioneel complex en gemengd zijn. Het is niet slechts verdriet, maar ook iets positiefs en hoopvols. In begrafenisliedjes vonden we meer jij-woorden. Deze voornaamwoorden drukken een verbinding met de ander uit”, aldus Hanser. ,,Ook zitten er meer toekomstgerichte woorden in de begrafenisliedjes dan in de pophits, die deze relatie iets blijvends geven. Denk aan het nummer I will always love you. In deze liedjes ligt meer nadruk op het heden en de toekomst dan op het verleden.”

INTIEME AANGELEGENHEID

In de liedjes zijn weinig concrete verwijzingen naar de dood terug te vinden. Wel wordt significant vaker gebruik gemaakt van woorden als ‘love’, ‘sun’, ‘stars’ en ‘true’. ,,Dit zijn woorden van troost, licht en hoop, die het afscheid in een groter perspectief plaatsen”, legt Hanser uit. Er is nog weinig onderzoek gedaan naar wat de nummers na de uitvaart voor de nabestaanden betekenen. ,,Dat zou ik graag verder willen onderzoeken. Duidelijk is wel dat het opnieuw luisteren van deze nummers gevoelens oproept van ontroering, verdriet en nostalgie, maar ze geven ook een gevoel van kracht en ontspanning. Uit ons onderzoek blijkt dat muziek luisteren een van de belangrijkste manieren is om je getroost te voelen, meer nog dan bijvoorbeeld steun zoeken bij anderen, eten of in tranen uitbarsten. Het is bovendien een zeer persoonlijke, intieme aangelegenheid. De troostrijke muziek luisteren we het liefst alleen, afgesloten van de rest van de wereld.”

TOP TIEN

Er bestaan diverse uitvaart ‘hitlijsten’. Daartussen zitten best wat verschillen. In de landelijke top tien van 2021 staat Frans Bauer met Een trein naar niemandsland op 3. In Drenthe staat het nummer op 2 en in Groningen op 5. In Groningen staan in de top vijf twee nummers van Ede Staal, de troubadour van ‘t Hoogeland. Twijfel jij over welke muziek te horen moet zijn tijdens jouw uitvaart? Op Spotify kun je diverse inspiratielijstjes vinden.