Afscheid nemen in coronatijd: ,,De afstand deed het meest pijn”

HOUTEN De partner van Wytze Bijlevelds oom was net verhuisd naar een verpleeghuis, toen hij corona kreeg. Hij was kort ziek en overleed. ,,Alleen mijn oom mocht hem volledig ingepakt en op afstand bezoeken. Dat maakte het intens verdrietig. Wij mochten niet op bezoek komen, niet waken en hen niet vasthouden. Het was vervreemdend; alsof het buiten je om afspeelde”, zegt Wytze. Het maakte het afscheid en delen van verdriet voor achterblijvers zwaarder.

door Irene van Valen

MEELEVEN Na het overlijden moest het lichaam snel weg. ,,Het zorgpersoneel en de uitvaartondernemers kwamen ons echter zoveel mogelijk tegemoet. Zij gunden ons de tijd om in de kamer te blijven en troostten ons met woorden en aandacht.” Na zijn overlijden volgde de crematie zonder een ceremonie. ,,Ik haalde de as op en bracht het naar mijn oom.” Onder de toen geldende maatregelen stelden de nabestaanden de uitvaart liever uit. Hoewel een herdenkingsbijeenkomst nu mogelijk is, hebben de nabestaanden nog geen besluit genomen. ,,Ik vind het belangrijk om iemand te gedenken door verhalen en dankbare herinneringen te delen. Verdriet mag er zijn naast blijdschap om het feit dat hij bestond.”

TIJD Wytze vertelt dat zijn oom en partner 50 jaar samen waren en ieder jaar een paar maanden naar hun huis in Frankrijk vertrokken. ,,Mijn oom ging dit jaar weer. Ik ging een poos mee om hem te laten zien dat ik mee wil gaan in zijn leven.” In het contact met anderen kijkt Wytze graag naar wat hij voor anderen kan betekenen en zoekt daarin wat past. ,,De band met mijn oom groeide de afgelopen tien jaar. Tijdens de coronacrisis werd onze band sterker. We zijn vrienden geworden. In het delen van mijn tijd, hoop ik dat mijn oom zich minder alleen voelt.”

Het feit dat ik haar maandenlang geen zoen mocht geven was een bittere pil

EENZAAMHEID Volgens Wytze doet het verdriet over het overlijden van een dierbare niet onder aan het verdriet van mensen die door de coronacrisis eenzaam waren. Zijn oom ging een tijd dagelijks naar het verpleeghuis en zwaaide buiten naar zijn partner. Dat was toen het enige contact dat zij hadden. Wytze had op afstand contact met zijn eigen moeder. ,,Het feit dat ik haar maandenlang geen zoen mocht geven was een bittere pil, vooral voor haar. Niet dichtbij mogen komen in die eenzaamheid of bij het waken of troosten is ten diepste allemaal erg. De afstand doet het meest pijn.”

OMA Voor Matthijs Werkmans was corona tot kerst 2020 ver weg. Hij kon niet vermoeden hoe dichtbij het zou komen. Zijn familie hield zich aan de toen geldende richtlijnen. ,,Oma vierde als gast in de kleine bezetting die toen mogelijk was kerst bij de gezinnen van twee van haar kinderen. Na maandenlang weinig bezoek, was dit een aangenaam verzetje.” Een paar dagen later werden twee familieleden positief getest op corona en vervolgens werd Matthijs’ oma op 1 januari positief getest. Ze was een trotse, vitale 87-jarige vrouw die nog geen dag in het ziekenhuis had vertoefd.

BEZOEK Omdat zowel Matthijs’ oma als haar dochter besmet waren, besloot de laatste haar moeder te verzorgen. Tot zijn oma op 2 januari werd opgenomen. Met een laatste knuffel namen moeder en dochter afscheid. ,,Mijn vader kreeg een dag later toestemming om bij mijn oma te mogen zijn. Dan weer leek het beter te gaan, dan weer slechter.” Matthijs kreeg op 4 januari toestemming om bij zijn vader en oma in het ziekenhuis te zijn. ,,Ik wilde er voor mijn vader zijn. Mijn oma sprak tijdens haar goede momenten via Facetime met verschillende familieleden.”

We lazen alle kaarten voor, spraken een gebed uit en zongen een lied

RITUEEL Omdat het niet duidelijk was hoe lang het verblijf in het ziekenhuis zou duren en welke afloop het zou hebben, besloot Matthijs’ vader thuis wat slaap te pakken. Matthijs merkte dat zijn oma slechter aanspreekbaar werd en belde zijn vader die direct omkeerde. Daarna werden de laatste wensen besproken en waren hij en zijn vader nog enkele uren bij zijn oma. Zij sliep inmiddels. ,,We lazen alle kaarten voor, spraken een gebed uit en zongen een lied. Het was ons laatste ritueel. Mijn oma stierf die middag.” Matthijs spreekt zijn bewondering uit voor het zorgpersoneel. Zij werkten onder zware druk en omstandigheden. Toch hielden zij oog voor de mens en waren vriendelijk en betrokken.

ONNATUURLIJK In de familie hadden meerder mensen corona of waren in quarantaine. De uitvaart werd bijgewoond door hooguit twintig mensen. ,,Mijn vader bleek een paar dagen voor de uitvaart corona te hebben. Hij nam zijn speech op en verstuurde die. Ik werd positief getest op de dag van de uitvaart en stuurde mijn speech door.” De uitvaart werd deels online uitgezonden waarna de familie via Google Meet samenkwam. ,,Het was onnatuurlijk om niet dicht bij elkaar te zijn. Iedereen nam later op eigen wijze afscheid van oma. De verwerking van haar dood ging vooral gepaard met zorg, want mijn vader was flink ziek. Terugkijkend was januari 2020 een waardeloze maand al ben ik blij dat mijn oma een lijdensweg is bespaard en dat ik er kon zijn voor mijn vader.”