Fectio in de schijnwerpers

Tentoonstelling toont de schatten van Romeins fort

Frank Magdelyns

1800 jaar geleden stond langs de huidige Marsdijk een enorm Romeins fort. In het Oude Station van Houten is dit jaar een tentoonstelling te bekijken over dit fort, de burgernederzetting ernaast en het bijhorende platteland.
 

De tentoonstelling toont de 'schatten van Fectio'. Al eeuwen vinden mensen bij de Marsdijk Romeinse voorwerpen. Maar de laatste jaren is er meer bekend geworden over dit belangrijke Romeinse steunpunt. "Fectio was een van de grootste forten van Nederland. Alleen in Nijmegen was een groter fort", zegt Pieter Frederiks van de archeologische werkgroep Leen de Keijzer. Hij legt uit dat de forten in Xanten, Nijmegen en Vechten de uitvalsbasis vormden voor de Romeinse expansiedrift ten noorden van de Rijn. Toen dat niet lukte werd in het jaar 47 deze rivier uitgeroepen tot de noordgrens.

Het fort Fectio lag daardoor niet alleen aan de noordgrens van het Romeinse Rijk, maar ook op de strategische splitsing van de Vecht en de Rijn. In eerste instantie aan het begin van de jaartelling was het een eenvoudig kamp, maar vanaf het jaar 177 verscheen er een stenen fort. "Dit Castellum was 150 bij 180 meter en had 18 wachttorens. Binnen het fort waren slaapverblijven, een hoofdkwartier en een hospitaal. Het badhuis lag net buiten het fort. We zijn trots op de maquette die Gerard Baars heeft gemaakt aan de hand van de archeologische sporen. Hierdoor kunnen we goed inschatten dat er ongeveer 500 soldaten waren gelegerd", stelt Frederiks. Naast tufsteen en baksteen gebruikten de Romeinen ook beton. Een stuk beton uit de tweede eeuw is op de tentoonstelling te zien. Pas in de 19^e eeuw werd beton heruitgevonden.
Een van de pronkstukken is de Thracische helm. "De Romeinen hadden de gewoonte hulptroepen uit verre gebieden te plaatsen aan de grens. In dit geval waren ze afkomstig uit het huidige Bulgarije. De paradehelm is van een ruitereenheid, die hier 100 jaar lang was gevestigd. De helm is in de jaren 70 gevonden tijdens de verbreding van de snelweg A12. Bij het uitgraven van een bermsloot enkele jaren later, kwam de rest van de messing helm tevoorschijn.

Burgernederzetting Naast het fort ontwikkelden zich twee burgernederzettingen. Aan de westkant was er een kleine, maar aan de oostkant besloeg deze 12 hectare. "Deze oostelijke nederzetting begon bij het waterliniefort en eindigde bij het tegenwoordige restaurant Vroeg. Het is een groot gebied, waar zo'n 700 tot 800 mensen woonden", schat Frederiks. "Ik was in 2015 op dit terrein bij een opgraving, toen het Waterliniefort Vechten werd verbouwd. Er kwam een overweldigende hoeveelheid munten tevoorschijn. Wij hebben er 1300 gevonden, terwijl in heel Vechten er zo'n 3000 zijn gevonden. En er liggen er nog veel onder de grond, want met een metaaldetector mis je wel eens een munt." Een andere bijzondere vondst is de bronzen olielamp, die nu op de tentoonstelling is te zien. "Ik was erbij toen we die vonden. Olielampjes van aardewerk hadden we al, maar van brons niet."

Platteland Verder van de rivier af ontwikkelde zich het platteland. Sporen van boerderijen zijn in het hele Kromme Rijngebied terug te vinden, waaronder zo'n acht stenen villa's. Bij de locatie aan de Molenzoom gaat het mogelijk zelfs om een Romeinse herberg. Rond restanten van de Romeinse stenen villa aan de Burgemeester Wallerweg is rond het jaar 700 het huidige Houten ontstaan. De tentoonstelling toont ook de reconstructie van een dak met Romeinse dakpannen uit de periode 150 – 175 na Christus. "Deze hebben we gevonden in 't Goy", zegt Frederiks. "Normaal werden dakpannen hergebruikt en tref je ze gebroken aan. Maar waarschijnlijk is er een overstroming geweest en is het huisje met dakpannen onder een laag modder verdwenen."

Openingstijden De tentoonstelling is op dinsdag en zaterdag tussen 11.00 en 15.00 uur geopend in het Oude station van Houten op Stationserf 99. De toegang is gratis en u krijgt desgewenst uitleg van enthousiaste leden van de archeologische werkgroep Leen de Keijzer.