Jan van Lamoen bij een vergelijkbare loods
Jan van Lamoen bij een vergelijkbare loods Frank Magdelyns

Ontploffing bij 't Hemeltje

2 mei 2018 om 06:59 lokaal Houten Toen

Ruimen munitie na WO II niet zonder gevaar

Frank Magdelyns

HOUTEN Op 28 juni 1945 rond het middaguur vindt er een explosie plaats in een bunker op Fort bij 't Hemeltje. Daarbij komen drie personen om het leven. De brokstukken van de ontploffing zijn tot op de dag van vandaag op honderd meter afstand te vinden.

Het moet een enorme knal geweest zijn die donderdagochtend. Tot op kilometers afstand was de ontploffing te horen. Jan van Lamoen (78) woont sinds 1972 in de fortwachterswoning en wijst vanuit de huiskamer een plek 20 meter verderop aan. "Zie je die heuvel. Daaronder liggen de resten van de ingestorte bunker."

Van Lamoen heeft zich verdiept in het drama op die dag. "Fort bij 't Hemeltje was een verzameldepot waar na de oorlog alle munitie uit de omgeving naar toe werd gebracht. Alles wat de bevolking bezat, moest worden ingeleverd. Je moet denken aan geweren en explosieven, maar ook geschutmunitie en mijnen. Die laatsten hadden al snel 2 tot 3 kilo springstof. Alles moest worden ingeleverd."

In de bunker zijn op 28 juni twee mensen van de Binnenlandse Strijdkrachten aanwezig. Het gaat om Frans Eijffius (52) en zijn zoon Co Eijffius (21) uit Utrecht. "Op het moment dat de ontploffing plaatsvond, was net Jan Merkesteijn (15) zoon van de fortwachter aanwezig. Die had een lekke fietsband gekregen en was juist op dat moment naar de mannen toegelopen."

De explosie laat de zwaar gebouwde bunker instorten. Brokstukken vindt Jan tientallen jaren later nog honderd meter verderop terug. "Die liggen er nu nog. Het huis dat op 15 meter afstand stond had weinig schade. Vermoedelijk omdat de drukgolf niet op het huis was gericht. De geluidsgolf heeft de ruiten waarschijnlijk wel doen sneuvelen." Van Lamoen laat de stukken verwrongen metaal zien die hij heeft gevonden. Hij bewaart deze in een andere loods, waar meer historische materialen liggen. Duidelijk is dat de explosie een enorme kracht heeft gehad.

Van Lamoen heeft jarenlang zelf met explosieven gewerkt. "Ik renoveerde munitie als technisch medewerker bij Defensie, op zowel Fort Rijnauwen als Fort Honswijk. We hadden zo'n tien forten waar het lag opgeslagen." Als kenner is de oorzaak van de explosie op Fort bij 't Hemeltje voor hem onbekend. "Ik ga er vanuit dat er iets is binnengebracht dat niet transportveilig was. Dus zeg maar dat het op scherp stond. De drie slachtoffers zijn begraven op de begraafplaats Tolsteeg in Utrecht."

Mobilisatie De ontploffing was het dieptepunt in de geschiedenis van Fort bij 't Hemeltje en volgde na een roerige periode op het fort. Twee keer is het in gebruik geweest tijdens een mobilisatie. Eerst tijdens de Eerste Wereldoorlog tussen 1914 en 1918 en daarna bij het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog tussen 1939 en 1940. "Enkele jaren terug ontmoette ik op Open Monumentendag een man die luitenant was geweest tijdens de mobilisatie 1939-1940. Hij vertelde me dat er vooral is gegraven. Er werden loopgraven aangelegd en stellingen gemaakt, zodat het fort optimaal kon worden verdedigd. Er is geen schot gelost. Na de overgave van Nederland kregen de soldaten op 't Hemeltje het bevel om naar Rotterdam te marcheren", zegt Van Lamoen.

Van Lamoen heeft zelf ook herinneringen aan de Tweede Wereldoorlog. In het voorjaar van 1945 waren delen van Houten onder water gezet. "Ik was 5 jaar toen ik als ondernemend kind door de polders van Jutphaas zwierf (tegenwoordig Hoograven). Ik woonde in Rivierenwijk, maar liep naar de Lunetten bij de weg naar Houten. Daar stond alles onder water tussen Lunet 3 en 4 en de spoordijk. Dat geïnundeerd gebied viel in 1945 onder de gemeente Houten."

Staatsbosbeheer Tegenwoordig is Staatsbosbeheer eigenaar van het fort. Het fort is gerenoveerd en ondernemers hebben er hun onderkomen gevonden. Ook worden activiteiten georganiseerd, zoals een spionnentocht voor kinderen. Als onbezoldigd fortwachter is Van Lamoen het eerste aanspreekpunt. Munitie is er niet meer. "Het terrein is tegenwoordig schoon. Met detectoren is alles nagelopen."

Het monument op de begraafplaats Tolsteeg
advertentie
advertentie