Tentoonstelling over donkere periode Fort Honswijk: 'NSB-ers hadden het hier slecht'

HOUTEN Voor de oorlog was Fort Honswijk een mobilisatieplek, tijdens de oorlog een opslagdepot voor Duitse munitie en na de oorlog werden er landverraders en SS-ers opgesloten. Tien jaren van uitersten tussen 1938 en 1948. Over die periode is een bijzondere tentoonstelling ingericht. ,,Ook het verhaal van na de oorlog verdient aandacht", zegt Johan van der Gun van Stichting Honswijk-Everdingen. 

Een kale cel met in de hoek een po en stro op de grond. Het ruikt er muf en op de muren heeft het vocht sporen achtergelaten. De cel is klein en pikdonker als de deur dicht gaat. Een kleine straaltje licht door een ventilatiegat boven de deur is het enige. "Hier zaten soms wel zes mensen tegelijk", vertelt Van der Gun terwijl zijn stem echoot tegen de stenen muren. "NSB-ers, SS-ers en mensen die met de Duitsers hadden geheuld werden in de dagen na de bevrijding hier ondergebracht en verhoord. Dat ging bepaald niet zachtzinnig."

ONSCHULDIG Niet alleen mensen waarvan zeker was dat ze 'fout' waren in de oorlog kwamen hier terecht. "Als iemand je naam had genoemd kon je hier maanden zitten terwijl je niets had gedaan. Aan jou te bewijzen dat de tipgever het verkeerd had. Zie dat maar eens voor elkaar te krijgen", zegt Van der Gun.

Op de muren van de cel en op de deur zijn ruim 70 jaar na dato nog altijd tekeningen en hartenkreten van de gevangenen te lezen. Soms alleen een datum en een naam, soms gedichtjes of een spreuk. 'Heb het lot lief omdat het Gods weg door de ziel is', staat er in kleine letters net boven de vloer. "Op het hoogtepunt zaten hier zo'n 500 mensen vast. Van die periode is relatief weinig bekend. Er rust geheimhouding op de nationale archieven en die is 75 jaar geldig. We hopen rond 2023 meer te weten over wie hier nou exact zaten en werkten", zegt Van der Gun. 

MEER OORLOG De cel is niet het enige dat te zien is op het fort. Er zijn tientallen diorama's uitgestald van Stichting Leger Diorama Wereld die ook ruimte huurt op het fort. Door hobbyisten zijn scenes van razzia's, soldaten die zoeken naar onderduikers en een complete onderzeebootbasis te zien. Daar omheen spullen uit de oorlog. "We werken met bouwers die soms al tientallen jaren bouwen dus het niveau is enorm hoog", zegt Ben Gort van de stichting. "Maar het is geen must. Als een diorama een verhaal vertelt dan is het al goed. We hebben een model staan van Amerikaanse soldaten met een beer en die is door een jongetje van zeven gemaakt. Niet perfect, maar dat maakt niet uit."

De diorama's zijn allemaal van de stichting of in bruikleen gegeven. "We hebben de tentoonstelling zo ingericht dat de diorama's het verhaal van de oorlog extra zichtbaar maken. Naast foto's, gebruiksvoorwerpen en boeken kunnen de bezoekers echt alles te weten komen over de oorlogsjaren, het fort en wat er na gebeurde. Door de coronacrisis duurde het iets langer voor we bezoekers mochten ontvangen, maar nu mag het eindelijk en daar zijn we heel blij mee!"

Een uitgebreid verhaal over Fort Honswijk is hier te vinden. Het museum op het fort is in de weekenden geopend en is gratis toegankelijk. Meer info is hier te vinden. 

(Bron: RTV Utrecht)