Vrijheid om te zijn

Interview met Zina Mansur in het kader van 75 jaar vrijheid

HOUTEN Naast alle corona nieuws zijn er ook nog andere zaken het vermelden waard. Zo sprak ik in het kader van 75 jaar bevrijding met Zina Mansur. Zina woont sinds oktober 2018 in Nederland. Ze is geboren in Jemen, een land dat met een zeer complexe politieke situatie al jaren geteisterd wordt door oorlog. Voor Zina en haar gezin met twee kleine kinderen, werd de situatie te bedreigend.

De reden voor de bedreiging heeft Zina wel verteld maar wil ze niet gepubliceerd hebben, dat levert risico's op. Aanvankelijk vertrok het gezin vanuit de hoofdstad Sanaa in Jemen naar Caïro om daar op adem te komen en uit te vinden waar en hoe ze verder zouden kunnen gaan. De kinderen konden niet naar school in Caïro en er was geen werk. Zina had al eerder, vanaf 2014, in Nederland gestudeerd aan de School of Management in Maastricht. Dat deed ze telkens in perioden van een aantal maanden, waarin ze een paar vakken haalde en dan weer terugkeerde naar haar gezin in Jemen. Zo heeft ze, heen en weer pendelend naar Nederland, haar master gehaald in 2017. Ze werd uitgenodigd voor de afstudeerceremonie toen ze met haar gezin net de bedreigende situatie in Jemen was ontvlucht en daarmee opende zich de mogelijkheid om asiel aan te vragen in Nederland. Ze belandde in het AZC in Hardenberg en logeerde later via Take Care B&B (https://takecarebnb.org ) in Zeist. Nu woont Zina met haar gezin in Houten en vertelt ze wat vrijheid voor haar betekent.

Wat betekende vrijheid voor jou in Jemen? "Vrouwen hebben veel minder rechten dan mannen in Jemen," is het eerste wat Zina noemt. Vrouwen kunnen officieel niets regelen (paspoort of identiteitskaart bv) zonder de goedkeuring en begeleiding van een mannelijk familielid. Een vader, broer, oom of echtgenoot moet hen toestemming geven en begeleiden. Ook als het gaat om bezit of erfrecht worden vrouwen sterk benadeeld. Ze hebben wettelijk soms wel dezelfde rechten maar deze worden niet in de praktijk gebracht. Sinds de islam in de jaren negentig van de vorige eeuw veel strikter werd, moeten vrouwen weer volledig bedekt over straat. Zina weigerde een zwarte hijab te dragen en werd met stenen bekogeld als ze zich onbedekt op straat vertoonde. Andere vrouwen kregen zuuraanvallen te verduren.

Maar niet alleen vrouwen lijden onder ongelijkheid van rechten. De Jemenitische samenleving is van oudsher zeer hiërarchisch opgebouwd waarbij bepaalde clans en families uit bepaalde steden veel meer rechten en macht hebben dan anderen. Zo vertelt Zina over een minderheid van oorspronkelijk Ethiopische mensen in Jemen, die helemaal geen rechten hebben, niet naar school mogen en niet gehuisvest worden. Ze leven in tenten en kunnen zich nergens op beroepen. Zina werkte in Sanaa voor een Duitse hulporganisatie en zette zich in voor betere leefomstandigheden voor deze groep mensen. "De verschillen in rechten en macht worden door de oorlog alleen maar sterker," zegt Zina, "het verscheurt de hele samenleving."

Het begint al op school, vertelt ze. Er zijn tegenwoordig alleen religieuze scholen in Jemen waar een uítsluitende vorm van islam wordt onderwezen en andersdenkenden worden veroordeeld. De religie wordt op deze manier gebruikt om mensen tegen elkaar op te zetten en te onderdrukken. Zina heeft zich in haar schoolopleiding verzet tegen de strikt religieuze opvattingen. Ze vond dat ze recht had op een andere overtuiging. Zelf is ze in een niet-religieus gezin opgegroeid waar gelijke rechten, voor iedereen, als een groot goed werden beschouwd en gerespecteerd.

Zina vertelt over bijeenkomsten in het huis van haar ouders met collega's van haar vader waar mannen en vrouwen deelnamen aan de discussies. Er werd gepraat, gelachen en gegeten. Het is ongebruikelijk dat vrouwen aan zulke bijeenkomsten deelnemen. Bovendien had het gezin waar ze opgroeide een hond. Volgens de orthodoxe opvatting betekent een hond in huis houden dat de engelen je huis niet bezoeken en dat is dus ongewenst. Zina had door de liberale levensfilosofie van haar ouders weinig vriendinnen op school.

Haar vader is iemand met een open blik naar de wereld, zegt ze. Hij reisde en studeerde in verschillende landen en leerde daarmee andere culturen en gewoonten kennen. Vooroordelen en veroordeling op basis van uiterlijke kenmerken werden in het gezin altijd ter discussie gesteld. Wat je doet en hoe je je gedraagt, dát moet de basis zijn om iemand op waarde te schatten, leerde Zina.

Ze vindt het verschrikkelijk moeilijk dat zij in een veilig Nederland woont terwijl haar familie in Jemen leeft waar de oorlog dagelijks voor gevaarlijke situaties zorgt.

In contact met Nederlandse mensen heeft Zina zich nooit gediscrimineerd gevoeld, zegt ze. Als ik haar ongelovig vraag of dat wel klopt, antwoordt ze oprecht dat het zo is. Uitsluiting in Houten heeft ze wel ervaren bij mensen die uit andere landen zijn gekomen met een orthodoxe levensovertuiging. Dat is een heel lastige constatering. Want het nodigt opnieuw makkelijk uit tot het vormen van vooroordelen. Aan de andere kant is het goed te erkennen dat er mensen met een levensovertuiging zijn die weinig op hebben met mensenrechten voor iedereen. In Nederland kunnen we hopelijk ook laten zien dat het beter werkt wanneer iedereen gerespecteerd wordt en mee mag doen.

De beide kinderen zitten nu op school in Houten en hebben erg veel plezier in hun lessen. Ze vragen zelfs op zaterdag wanneer het weekend is afgelopen, omdat ze weer naar school willen. De jongens pikken het Nederlands snel op en genieten ontzettend van hun nieuwe vriendjes. Dat is nu met de sociale afstand even wat minder. Zina en haar man zijn heel blij dat hun kinderen in veiligheid kunnen ontwikkelen. Zelf zijn ze druk bezig de taal te leren en zoeken ze allebei werk. Daarnaast vermaken ze zich met bijzondere gewoonten in Nederland zoals Sinterklaas vieren op 5 december, massaal vuurwerk afsteken in de Nieuwjaarsnacht. De Houtense nieuwjaarsduik vinden ze écht onbegrijpelijk en het eten van drop en rauwe haring vereiste de nodige moed, maar Zina vindt haring met uitjes en citroen toch wel lekker.

door Ardine Korevaar