PREMIUM SELECTIE Nazorgpoli corona zeer waardevol: patiënten herinneren zich vaak niets van IC-opname

In deze laatste week van het jaar delen we een selectie van de meest gelezen Premium artikelen. Vandaag Vandaag een reportage over het werk van Hazra Moeniralam die in het St Antonius een nazorgpoli opstartte voor mensen die tijdens de eerste coronagolf op de IC hebben gelegen. Het interview is eerder gepubliceerd op 21 september 2020.

NIEUWEGEIN Hazra Moeniralam (55) is internist-intensivist in het St. Antonius Ziekenhuis in Utrecht/Nieuwegein. In die hoedanigheid heeft zij de gevolgen van het Covid-19-virus in zijn volle omvang meegemaakt.? In de afgelopen weken is het ziekenhuis gestart om coronapatiënten die op de intensive care (IC) hebben gelegen terug te zien op een speciale nazorgpoli. ,,De gesprekken die we voeren met patiënt en familie zijn indrukwekkend.”

Corona, veroorzaakt door het SARS-CoV-2, oftewel het Covid-19 virus is ook voor medisch specialisten op veel gebieden nog een onbekend ziektebeeld. De drang om er meer van te begrijpen, is groot. De coronapatiënten hebben vrijwel geen herinnering aan hun opname op de intensive care en ook hun familie niet. Zij konden niet op bezoek komen en zaten thuis met onzekerheid en angst over het verloop van de ziekte. Hazra: ,,De IC-nazorgpoli helpt bij het vaststellen van de behoefte aan nazorg, zowel bij de patiënt als bij de familie.”?

VRAGENLIJST Hazra: ,,We hebben nu nog geen idee hoe coronapatiënten terugkijken op deze periode en hun leven weer oppakken. Alle patiënten bezochten na ontslag uit het ziekenhuis een longarts en sommigen een revalidatiearts. De coronapatiënten die op de IC hebben gelegen, ontvingen bovendien zes vragenlijsten. ,,Maar liefst 80% van deze patiëntengroep heeft de vragenlijsten ingevuld. Dat is veel meer dan bij reguliere IC-patiënten, namelijk 33%.”

NAZORG Drie maanden na ontslag van de IC-afdeling worden patiënten samen met een partner of ander familielid uitgenodigd voor een gesprek met een IC-arts en een IC-verpleegkundige. ,,We houden deze gesprekken bewust samen, zodat de patiënt maar één keer het verhaal hoeft te vertellen. De gesprekken duren een uur. Daarna bezoeken ze - afhankelijk van hun klachten - een revalidatiearts en/of een medisch psycholoog en wordt de IC-afdeling bezocht.

IC-BEZOEK ,,Tijdens de rondleiding op de IC geven patiënten aan zich vrijwel niets van de opname te herinneren,” vertelt Hazra. “Zelfs niet als ze wakker waren geweest. Soms herinnert men zich een bepaalde naam, maar natuurlijk geen gezicht omdat alle medewerkers helemaal ingepakt waren. Heel bijzonder is dat vrijwel alle patiënten zich wel kunnen herinneren dat er een gitarist had gespeeld. Het horen van live muziek werd door alle patiënten zeer gewaardeerd.” 

Tijdens de wandeling op de IC komen bij patiënten geleidelijk herinneringen boven. Er zijn soms emotionele ontmoetingen met verpleegkundig personeel. Ook grappige herkenningen vinden plaats. Zo ziet een mevrouw een door haar, tijdens de opname van haar partner, gehaakte mascotte liggen.

De gesprekken zijn ook voor artsen en verpleegkundigen intensiefGESPREKKEN De gesprekken met de patiënten zijn ook voor artsen en verpleegkundigen intensief. ,,Ondanks dat we ruim de tijd namen voor de gesprekken en dat we uit ervaring weten hoe dergelijke gesprekken verlopen, trokken deze gesprekken ons terug in de tijd. Toen merkten we pas goed wat die periode ook met ons heeft gedaan en dat we dat nog niet voldoende hebben verwerkt. Daarmee kunnen we stellen dat de nazorggesprekken niet alleen goed zijn voor de patiënten, maar ook voor ons als behandeld artsen en verpleegkundigen.”

KENNIS  Door het houden van de nazorggesprekken wordt veel kennis opgedaan. Hazra: ,,Opvallend is dat patiënten nog geen behoefte hebben aan details. De meesten zijn er nog niet aan toe om de weken die in het geheugen zijn weggevallen in te vullen. Familieleden en de verpleging hebben een dagboek voor de patiënt bijgehouden waarin de patiënt, als hij of zij eraan toe is, kan teruglezen wat zich heeft voorgedaan. We zien bij veel patiënten dat zij moeite hebben met de fijne motoriek. De vermoeidheidsklachten verschillen erg per patiënt. Wat opvalt is dat juist de partner van een opgenomen patiënt erg moe of angstig is. Het moet voor een partner traumatisch zijn geweest om niet naar het ziekenhuis te mogen komen voor een bezoek aan de patiënt. Beeldbellen was wel mogelijk, maar is tenslotte heel iets anders dan elkaar echt zien en elkaar aan kunnen raken.”

TEVREDEN Bij patiënten en familie heerst grote tevredenheid over de wijze waarop het ziekenhuis hen heeft opgevangen. ,,Een patiënt vertelde dat het fijn was dat, ondanks dat we zo ingepakt waren als personeel, hij toch onze ogen kon zien en dat een sticker op onze schort vertelde wie we waren. Een hand op de schouder, het fysieke contact dat er toch even was, werd zeer gewaardeerd. Muziek en lichamelijk contact werden als fijn ervaren. Het zijn toch andere zintuigen die hun werk gaan doen als je op de IC in isolatie ligt.”

ONVOORSPELBAAR Inmiddels heeft Hazra 35 van de 43 IC-Covid-patiënten op de nazorgpoli gezien. De anderen volgen de komende weken of hebben aangegeven dat het zo goed met ze gaat dat ze niet hoeven te komen. Een enkeling heeft geen behoefte aan een gesprek. Sommige patiënten hebben één nacht op de IC gelegen, anderen 65 dagen. ,,Er is geen peil op te trekken hoe goed of slecht een patiënt zich nu nog voelt. We zijn continu verrast door een ziekte die een ander beeld geeft dan wat we normaal gesproken kunnen verwachten bij een longontsteking.”

De medewerking van iedereen in het ziekenhuis was overweldigendHet virus greep in maart sneller om zich heen dan ze hadden verwacht. Het ziekenhuis werd plotseling overspoeld met patiënten. Hazra: ,,De medewerking van iedereen in het ziekenhuis was overweldigend. We konden heel snel materialen krijgen en isolatieruimte voor patiënten regelen. Binnen de kortste keren hadden we een hele gang op meerdere afdelingen als cohortafdeling ingericht. Personeel uit het hele ziekenhuis kwam helpen. Zelfs mensen die al gepensioneerd waren, kwamen terug. We zaten allemaal vol adrenaline.” 

LONGEMBOLIEËN Er werd veel overlegd. Zowel intern als extern. Webinars werden georganiseerd, zodat iedereen op de hoogte was van de laatste ontwikkelingen. ,,We hadden overleg met intensivisten in China en Milaan, met onze intensivistenvereniging in Nederland en Europa en met de internistenvereniging in Nederland. De ontwikkelingen volgden elkaar zo snel op dat we wekelijks het behandelprotocol aan de hand van nieuwe inzichten moesten aanpassen.

Dankzij obducties en tegelijkertijd observaties in meerdere Nederlandse ziekenhuizen zagen we dat veel coronapatiënten op de IC longembolieën hadden en dat behandeling met bloedverdunners nodig was. Aan de hand van deelname aan meerdere studies wordt de behandeling verder verfijnd. We leren nog steeds van elkaar. Alles met als doel een betere behandeling voor de patiënt.”

ONDERZOEK Momenteel liggen er veel minder coronapatiënten in het ziekenhuis. ,,We weten niet precies hoe dat komt. Is het omdat het virus zwakker is of omdat we een kleinere hoeveelheid virus uithoesten? Mensen zijn voorzichtiger, zijn gewend aan de 1,5 meter, gewend aan een betere handhygiëne en we zitten minder met elkaar in afgesloten ruimtes. Daardoor is de kans op besmettingen aanzienlijk kleiner. Maar waarom de één zieker wordt dan de ander is nog niet duidelijk. Onderzoek zal dat moeten uitwijzen. Inmiddels is er bijvoorbeeld een grote landelijke vaccinatiestudie gestart. Met een tuberculose (TBC)-vaccin proberen we het menselijk afweersysteem een stimulans te geven. Het idee is om met het TBC-vaccin (BCG-vaccin), zolang er nog geen Covid-19 vaccin is, dat deel van het immuunsysteem zodanig te activeren dat het klaar staat als het coronavirus je aanvalt.”

We zijn inmiddels veel beter voorbereid op een eventuele tweede golfVOLDOENING Er is door artsen en verpleegkundigen, maar ook door schoonmakers, laboranten en al het personeel heel hard gewerkt. Het St. Antonius Ziekenhuis heeft ruim 430 coronapatiënten opgenomen. De vermoeidheid van de achterliggende periode is bij menigeen nog voelbaar. Hazra: ,,Het heeft echter een enorme voldoening gegeven zoveel mensen beter te kunnen maken; dat we ze kunnen terugzien op de poli en we patiënten kunnen volgen in het hersteltraject. We zijn echter niet blind voor wat er allemaal is gebeurd. Ook de nazorg voor het eigen personeel heeft de volle aandacht. We zijn inmiddels veel beter voorbereid op een eventuele tweede golf. Toch weet je niet hoe iedereen zich dan zal houden. De tijd zal het leren.”

SAMENWERKING Uiteindelijk overheerst bij Hazra het gevoel van samenwerking, van het samen als ziekenhuis bestrijden van deze pandemie. De hulp die uit alle lagen van het ziekenhuis en daarbuiten is gekomen, zal haar bijblijven. ,,De samenwerking die in het ziekenhuis is ontstaan tussen de diverse afdelingen gaat ons heel veel brengen, maar zeker ook de samenwerking met andere ziekenhuizen.”

door Annette Stolk – de Vries

Dankzij de Premium-abonnementen kunnen de journalisten van HoutensNieuws.nl extra verhalen maken. Het geeft de ruimte om net even dieper te graven, verder te kijken en meer tijd te nemen voor een uitgebreid artikel. Wilt u bijdragen aan deze vorm van kwalitatief goede lokale journalistiek? Word dan ook abonnee. Dat kan al vanaf 3,95 per maand via  https://www.houtensnieuws.nl/abon.../houtensnieuws/bestellen