Het Schalkwijkse kasteel

,,De funderingen zitten nog in de grond"

Frank Magdelyns

Frans Landzaat (80) is een bekende verschijning in Schalkwijk. Als amateurarcheoloog heeft hij bijna overal gegraven en regelmatig loopt hij in 17e eeuwse kleding door het dorp om uitleg te geven. Dit jaar gaat hij rustiger aan doen.

Zijn hele leven is Frans Landzaat bezig met geschiedenis. Als geboren Ondieper was dat eerst met de historie van de stad Utrecht en vanaf 1972 met die van Schalkwijk. Landzaat was werkzaam als kassier bij de ABN Amro in Utrecht en stortte zich in zijn vrije tijd op de archeologie van het dorp. ,,De Houtense amateurarcheoloog Leen de Keijzer zei tegen mij: doe jij de opgravingen ten zuiden van het kanaal, dan doe ik het ten noorden. Ik coördineerde in Schalkwijk de opgravingen en verwerkte de gegevens. Het Schalkwijkse museum is gevuld met onze vondsten."

,,In eerste instantie liep ik over de akkers op zoek naar ongewone voorwerpen. Als er was geploegd kwamen er dingen naar boven. Zo vond ik voor de voeten van een boer een Romeins contragewicht. Ook aardewerk uit de Romeinse tijd en IJzertijd is in Schalkwijk gevonden. In het moerassige Schalkwijk was het destijds echt niet zo verlaten als men altijd denkt."

Thuis heeft hij een eigen werkplaats om voorwerpen schoon te maken. De boekenkasten puilen uit en worden gestut met bezemstelen. Geen plekje is onbenut, maar alles is wel geordend in mappen. Landzaat heeft veel opgravingen uitgevoerd en ook bijzondere voorwerpen gevonden. ,,Kasteel Marckenburg is in het jaar 1353 belegerd en verwoest. Daar heb ik loden kogels gevonden uit die periode. Die werden gebruikt in een handbus, een voorloper van een geweer. Het zijn de oudste kogels van een vuurwapen die in de gemeente Houten zijn gevonden."

Kasteel Schalkwijk Van de diverse kastelen die in en rond Schalkwijk hebben gestaan is niet alles bekend. Frans heeft veel belangstelling voor het rond 1800 afgebroken kasteel Schalkwijk. ,,Dat komt denk ik omdat er tekeningen van zijn en we weten hoe het eruit heeft gezien. Ik vind het heerlijk om op het voormalige kasteelterrein te zijn. Je kunt tot rust komen en je verplaatsen naar vroeger."

De meeste interesse gaat bij hem uit naar de bewoners van het kasteel. ,,Van Jonkheer Ram die eigenaar van het kasteel was rond 1650 en een illegale schuilkerk in de kasteeltoren had, weten we genoeg. Maar wat weten we van de periode ervoor en erna. Daar ben ik naar op zoek", zegt Landzaat. Zijn vrouw Dinie vult hem aan. ,,Vroeger gingen we met het hele gezin op vakantie naar het kasteelterrein. We waren daar drie weken en groeven naar sporen van het kasteel. Zo hebben we een speldenkussen gevonden, waarbij de spelden aan elkaar waren geroest." Frans legt uit dat de familieleden een put in de grond groeven of een stuk van de gracht droog legden. ,,Daarna gingen we met de kinderen op zoek naar sporen van het kasteel. Tegenwoordig zou dan niet meer mogen."

Het kasteelterrein is herleefbaar gemaakt. De grachten zijn open gegraven, het terrein is vrij toegankelijk en er is een kasteeltuin aangelegd. ,,De funderingen van het kasteel zitten nog in de grond. Daar heb ik wel eens naar gegraven. Maar ik vind het wel jammer dat het terrein de laatste jaren is verwilderd en slecht wordt gemaaid." Landzaat geeft graag uitleg over het kasteel en zijn bewoners. Hij loopt dan in kleding uit de 17^e eeuw en vertelt verhalen over ridders aan geïnteresseerde kinderen. Ook mensen die passeren op de fiets worden aangesproken en overgehaald het kasteelterrein te bezoeken.

Eerder kasteel De voorganger van het Schalkwijkse kasteel heeft volgens Frans vermoedelijk enkele honderden meters verderop gestaan aan het begin van de Tetwijkseweg. ,,Daar heb ik meerdere keren in de zijkant van een sloot kloostermoppen aangetroffen. Ook zijn er drinkbekers en kannen gevonden. Zelfs afgelopen najaar heb ik tijdens graafwerkzaamheden aan een leiding diverse stukken aardewerk gevonden. Er moet hier aan het begin van de Tetwijkseweg in de 13^e eeuw bewoning zijn geweest. Maar of dat bewoning met een kasteel was, weet ik weet niet zeker. Onderzoek heeft niets opgeleverd."